NL // EN
- Blok VI
- Vreewijk
- Rottekwartier
- Justus van Effenblok
- Charloisse Hoofd
- De Peperklip
- Schiemond
- Stampioendwarsstraten
klik op de kaartjes om de locatie te openen!
Hoe wonen bewoners van sociale woningbouw? Hoe zijn de gebouwen bedacht, en hoe worden zij ervaren? Een portret van acht Rotterdamse woongebouwen, en de sociale idealen van de volkshuisvesting.
In Rotterdam staan meer dan 120.000 corporatiewoningen. Deze woningen zijn gemiddeld 40% kleiner dan een Nederlandse koopwoning, en de bewoners verdienen gemiddeld 40% minder dan een modaal inkomen. Hierdoor zijn de bewoners van sociale woningbouw vaker aangewezen op de publieke buitenruimte: voor recreatie, voor rust, voor feestjes, voor ontmoeting. Tegelijkertijd is de publieke ruimte in wijken met veel sociale woningbouw vaak van matige kwaliteit.
In het verleden zijn in Rotterdam enkele enorme sociale wooncomplexen gebouwd, waarbij de publieke buitenruimte juist onderdeel werd gemaakt van het gebouw, in de vorm van gemeenschappelijke tuinen. De wortels van deze massale woningbouw liggen op de plek waar u nu staat, in Tussendijken. Hier verrees in 1923 het 1005-Woningenplan: acht gemeentelijke woongebouwen, elk met een gemeenschappelijke binnenweide, een veilige plek van rust midden in de drukke stad.
Sociaal Wonen, Sociale Ruimten houdt acht Rotterdamse sociale woongebouwen tegen het licht waar dit soort publieke buitenruimtes een rol spelen voor de gemeenschap. De tentoonstelling vertelt een geschiedenis van de Rotterdamse volkshuisvesting, van de grootschalige wooncomplexen die voor buitenstaanders vaak intimiderend ogen, en toont de sociale idealen die hierin besloten liggen.
1.Blok VI (1923) De hoekwinkel waarin u nu staat is gebouwd in een Rotterdamse golf van grootschalige sociale woningbouw tijdens de Roaring Twenties. Het was onderdeel van ‘Woningbouw Tussendijken’ voor 1005 woningen verdeeld over acht blokken, elk met een gemeenschappelijke binnentuin. Sinds het vergeten bombardement is nog maar één binnentuin over, het sociale brandpunt van het woongebouw. 2.Vreewijk (1919) Vóór de grootschalige woongebouwen in Tussendijken, bouwde de gemeente grote tuindorpen op Zuid. In Vreewijk liggen collectieve tuinen verborgen achter de kleine huisjes, alleen toegankelijk via smalle steegjes die worden gebruikt door de bewoners. 3.Rottekwartier (1979) In de jaren ‘70 en ‘80 bouwde Rotterdam opnieuw grootschalige sociale wooncomplexen, voor de bewoners die moesten verhuizen door de sloop van oude stadswijken (stadsvernieuwing). Bewoners werden bij het ontwerp betrokken, en de woningen werden geordend rond gemeenschappelijke tuinen en hoven. Schakel tussen de woning en de tuin was de gezamenlijke portiek. 4.Charloisse Hoofd (1980) Tijdens deze stadsvernieuwing werden voor het eerst woongebouwen op verschillende oude haventerreinen aan de Maas gebouwd. Op Charlois verrezen enorme woonflats in een groot park, waar bewoners hun woning via galerijen kunnen bereiken. 5.Justus van Effenblok (1922) De woongalerij is voor het eerst gebouwd in Spangen, waar sociale woningen ook voor het eerst slaapkamers kregen. Het grote Justus van Effenblok omsluit een serie collectieve hoven die aan elkaar zijn gekoppeld door grote poorten en kleine doorgangen. Op de tweede verdieping kijken de bewoners over de tuinen uit vanaf hun galerij. 6.De Peperklip (1982) De ideeën uit Spangen en Tussendijken van voor de oorlog waren niet vergeten in de jaren ‘80. Midden in de haven op Feyenoord wordt een megalomaan wooncomplex in de vorm van een paperclip gebouwd. De eindeloze herhaling van woningen omsluit een langwerpige binnentuin die eindigt in halfronde galerijflats. 7.Schiemond (1983) Ook Delfshaven krijgt een gigantisch wooncomplex met bijna duizend woningen. Dit 500 meter lange gebouw heeft de vorm van een kam: tussen de ‘tanden’ liggen groene gemeenschappelijke tuinen verborgen die uitlopen op de Maas. Dwars door deze tanden steekt een voetpad dat via lage brede doorgangen alle tuinen met elkaar verbindt. 8.Stampioendwarsstraten (1895) Het is een heel verschil met wat er vroeger werd gebouwd. In de Stampioendwarsstraatjes op Zuid staat nog een rijtje rug-aan-rugwoningen met daglicht van één kant. Tijdens de wooncrisis van nu komen veel van deze thema’s weer naar voren. Wat voor woning past bij de huidige tijd? Kunnen we weer gemeenschappelijke tuinen maken? Hebben we eigenlijk aparte slaapkamers nodig? Is er in de dure stad nog wel ruimte voor sociale woningbouw, voor wie is de stad eigenlijk bedoeld?
1. Blok VI
Het herstelde woongebouw na de oorlog, (bron: Gemeente Rotterdam (Stadsarchief))
The models capture parts of a building that aimed to create a village-like atmosphere within the city of Rotterdam, block VI. With its closed-block layout and spacious courtyard, Block VI carries a rich history, having been partially rebuilt over time. The models aim to show this character by highlighting both the residential and commercial spaces within the block. The courtyard, a green haven within the block, contrasts with the rigid, uniform façades facing the streets. However, by visualizing the limited accessibility to the courtyard, the models also reflect the challenges that have reduced its social potential.
2. Vreewijk
Steeg tussen twee rijtjeshuizen, foto: Lennart Arpots
Vreewijk considers the functions of the green area very carefully by dividing them into public and private areas. There are public greenery areas where residents/non-residents mix together and private greenery areas where only residents use. We expressed the relationship between the public/private green areas by using the alley as a connection.
3. Het Rottekwartier
Binnenterrein tussen de huizen aan de Rottestraat, foto: Alex de Herder (bron: Gemeente Rotterdam (Stadsarchief))
The Rottekwartier, located in the Oude Noorden neighbourhood northeast of the central station, combines portico apartments and family dwellings. Developed in the 1970s and completed in the early 1980s, it was a response to declining housing standards and built on the site of a former biscuit factory. Social housing projects of the time were characterised by resident participation, which at Rottekwartier resulted in green public spaces and a collective garden. Model 1 highlights the relation between the building block and the surrounding area. Model 2 focuses on the portico entrance, emphasising the involvement and diversity of the residents.
4. Charloisse Hoofd
De woningen aan de Sint-Janshaven in 1985, foto: Fototechnische Dienst Rotterdam (bron: Gemeente Rotterdam (Stadsarchief))
This study looks at how the design of Charloisse Hoofd, a social housing complex in Rotterdam, redeveloped in the 1980s, affects social interaction and community feel. By comparing two buildings the “barrier” (Kop Sint-Janshaven) and the “snake” (Charloisse Hoofd), it explores how different layouts impact how residents connect and use shared spaces. Through model-making, the study shows that the open design of the “snake” building encourages interaction, while the closed layout of the “barrier” building limits it. These findings highlight how thoughtful design can improve social connections and quality of life in urban neighborhoods.
5. Justus van Effenblok
Het Justus van Effenblok toen het wit geschilderd was in de jaren ’80 (arch. Michiel Brinkman), (bron: Rotterdam Woont)
The Justus van Effenblok stands out as an innovative and ambitious development; the central heating, common bath house, elevated street and waste disposal system were unprecedented amenities for a housing complex of 1922. At this time, when most residential developments mainly focused on clever facade designs, Michiel Brinkman focused on creating user-based design. Direct and visual connections to the collective spaces and the variety of those spaces
encourage social interaction and allow for activities in front of the homes. Gateways and symmetry give the building a monumental nature and make it easy to understand.
6. De Peperklip
Courtyard of the Peperklip in the 1990s (arch. Carel Weeber), photo by Joop Reingoud
The Peperklip is situated in the neighbourhood Feyenoord, in Rotterdam. Designed by Carl Weeber in 1979, the building was completed in 1982 existing out of 549 homes with a variety in size.
The houses are arranged in one long continuous line with three curves, creating an encolesed space, the courtyard. The buildings’ social aspect had a rocky start, but with the transformation of Vestia the building arose from this character.
However, the courtyard parts in the curves are in such extend enclosed and filled with greenery it negatively affected the liveability of the space and became even more enclosed for outsides by closing the passages.
Which contrasts with liveliness on the galleries of the maisonettes houses in the curves.
7. Schiemond
Schiemond in 2002 (Dienst Stadsontwikkeling, arch. Carel Weeber), (bron: Love 80s Architecture)
Every place is remembered through feelings. A person may not recall the appearance of a place, the color of its buildings, their shape, or even where they saw it—but they will remember the sensations it evoked.
Look at this model. What feelings emerge as you gaze through these arches?
To us, this space felt both vast, with its immense scale and proximity to the water, and intimate, capturing the private lives of those who inhabit it. It was industrial by the roadside among parked cars, yet cozy in the nearby parks where children played. It was shielded from the bustling city by buildings that formed a wall, yet entirely open to the water.
This place is filled with contrasts—between sounds and silence, light and shadow, the private and the public, openness and mystery. These sensations are what we aimed to convey through the model.
What do you feel?
8. Stampioen-dwarsstraten
Stampioendwarsstraat, vóór de sloop en reconstructie (bron: Bewoners Vereniging Stampioendwarsstraten)
This model aims to illustrate the social context of the Stampioendwarsstraten and the way the use of the public space has drastically changed over time. The left ‘half’ of the model shows the current use of the space, with an abundance of greenery that is maintained by the inhabitants of the apartments. Where the right side shows the Stampioendwarsstraten in 1970, before the renovations where the street was accessible by cars and is not used as a common space for the inhabitants. When comparing the streets, the architecture has not changed, which is the reason for the usage of the street.